Vernisáž se uskuteční ve středu 1. října v 17 hodin.
Współczesna kawiarnia ostrawska
Po 1989 roku ostrawskie kawiarnie przeszły gwałtowne zmiany. Po (Aksamitnej ?) rewolucji przeszły w ręce prywatne, ale nowe warunki ekonomiczne – wysokie ceny energii, zaniedbane budynki i brak jasnej wizji – doprowadziły do zaniku takich kawiarnia jak Palace, Praha czy Fénix. Z pierwotnych „dużych kawiarni” do dziś przetrwała jedynie kawiarnia Elektra.
W latach 90. zaczęły pojawiać się mniejsze kawiarnie oferujące też doznania kulturalne – kawiarnie połączone z antykwariatami, muzyką lub filmami. Przykładem jest tu Minikino Kavárna, czy Daniel Café- kawiarnia otwarta w 1999 r., jako jedno z pierwszych miejsc stawiających na dobrą kawę i zaplecze kulturalne.
Nawyki również uległy zmianie. Palenie tytoniu, wcześniej nierozerwalnie związane z kawą, zeszło na dalszy plan. W 2017 r. wprowadzono zakaz palenia w lokalach gastronomicznych, ale kawiarnie dla niepalących pojawiały się już wcześniej – na przykład otwarta w 2004 r. kawiarnia V sedmém nebi również nastawiona na rodziny z dziećmi.
Scena kawiarniana rozwijała się i zmieniała. Kawiarnie literackie, studenckie i tzw. „mamusiowe”. Pojawiały się też nowe, niekonwencjonalne koncepcje, takie jak pierwsza w Ostrawie kawiarnia gdzie gościom towarzyszą koty Čauky Mňauky (2016). Kiedyś kawiarnie oferowały przede wszystkim możliwość konsumpcji, dziś znów kładą nacisk na atmosferę, wspólnotę i spędzenie czasu w towarzystwie innych osób, a także w samotności.
Otwarcie własnej kawiarni stało się dla wielu spełnieniem marzeń. Obecnie w Morawskiej Ostrawie można ich znaleźć ponad 50. Co prawda nie kultywują one dawnej świetności, ale ich różnorodność, oryginalność i jakość byłyby nie do pomyślenia w ubiegłym stuleciu. Kawiarnie stały się nie tylko miejscem spotkań, ale także symbolem wolności i kultury miejskiej.
PALACE
Po 1989 roku cały kompleks Interhotelu Palace przeszedł gruntowną transformację. W 1990 roku hotel został sprywatyzowany, a wkrótce potem zamknięto kawiarnię – powodem były głównie rosnące koszty utrzymania.
W 1992 roku do budynku wprowadził się Union Bank, który dostosował część przestrzeni do swoich potrzeb. Potem, tam, gdzie wcześniej w eleganckim otoczeniu podawano kawę , powstał bazar, tym razem z towarami wietnamskimi. Był to typowy obraz lat 90., ale wraz z pojawieniem się galerii centrów handlowych również i bazar stracił klientów.
Po upadku banku i likwidacji bazaru, w 2006 roku budynek ponownie zmienił właściciela. Obawy społeczeństwa o jego przyszłość doprowadziły do propozycji uznania budynku za zabytek kultury – jednak, w przeciwieństwie do kawiarni Elektra, Ministerstwo Kultury nie przyznało mu tego statusu. Właściciel wnioskował więc o wydanie nakazu rozbiórki, ale plany te zostały ostatecznie wstrzymane ze względu na zbliżający się kryzys gospodarczy.
Część dawnego kompleksu hotelowego Palace została w ostatnich latach przekształcona w kampus, akademik studencki. Jednak pozostałe części budynku, w tym dawna kawiarnia, wciąż czekają na rewitalizację i ponowne wykorzystanie.
FÉNIX
Przez dziesięciolecia kawiarnia Fénix obsługiwała głównie gości Teatru Jiříego Myrona, aż do lipca 1997 r., kiedy to została definitywnie zamknięta.
Pięć lat później cały budynek przeszedł w ręce nowego właściciela, który – podobnie jak w przypadku kawiarni Palace – rozwiązał trudną sytuację, wynajmując powierzchnię pod bazarek taniej odzieży. Następnie w piwnicy otwarto wietnamską restaurację. Jednocześnie podjęto próby eksmisji mieszkańców domu, co wywołało falę niezadowolenia. Bazar ostatecznie zaniknął, ale restauracja w piwnicy działa do dziś dnia.
W 2022 roku budynek kupiła inna firma. Pomieszczenia dawnej kawiarni nadal pozostają puste i czekają na nowe przeznaczenie.
PRAHA
W drugiej połowie XX wieku kawiarnia Praha, podobnie jak inne tego typu zakłady, przeszła kryzys. W reportażu telewizyjnym z 1990 r. kawiarnię Praha wymieniono wśród pustych lokali w opustoszałym centrum miasta.
W tym samym roku w ramach restytucji budynek został zwrócony pierwotnemu właścicielowi, Zdeněkowi Mikeskowi. Jednak ze względu na zły stan techniczny i ochronę zabytków, nie można było wyremontować budynku bez poważniejszych inwestycji, w związku z czym kawiarnia została zamknięta na stałe. W 1994 roku jego synowie otworzyli na parterze sklep papierniczy, który mieści się tam do dziś. W tym samym roku sprzedali budynek firmie, która w byłej kawiarni otworzyła sklep odzieżowy.
Nadzieja na odrodzenie tego miejsca pojawiła się dopiero w 2003 r., kiedy do budynku wprowadziło się wydawnictwo Academia, otwierając kawiarnię literacką połączoną z księgarnią. Ta szybko zdobyła publiczność. Jednak kryzys i rosnące koszty utrzymania wymusiły jej zamknięcie w 2010 roku. Jednak mieszkańcy Ostrawy, wraz z miastem i Uniwersytetem Ostrawskim, wsparli kawiarnię i została ona ponownie otwarta w tym samym roku – tym razem tylko na pierwszym piętrze pierwotnej kawiarni.
Goście ostatni raz pili tu kawę w 2020 roku. Obecnie w dawnej kawiarni mieści się wypożyczalnia sukien ślubnych.
ELEKTRA
Kawiarnia Elektra była jednym z najbardziej prestiżowych lokali w mieście. Świadczy o tym tabliczka z napisem „Wstęp tylko w garniturze”, która została uchwycona w reportażu telewizyjnym w 1990 r. Po Aksamitnej Rewolucji, prywatyzacji, rosnących cenach energii oraz złego stanu budynku doszło do tymczasowego zamknięcia kawiarni.
W 1992 roku nowy właściciel przystąpił do wymagającego remontu i ponownie otworzył kawiarnię. Elektra działała do 2001 roku, kiedy to koszty utrzymania ponownie wzrosły i kawiarnia musiała zostać zamknięta.
Nastał okres niepewności, w trakcie którego otwarto tam restaurację meksykańską. Jednak bez zezwolenia przeprowadzono prace budowlane, w wyniku których zniszczono cenne, zabytkowe wnętrze. Interwencja ta jeszcze bardziej skomplikowała sytuację wykorzystania pomieszczeń zgodnie z ich przeznaczeniem.
Nadzieja na odrodzenie pojawiła się w 2011 r., kiedy Bank J&T nabył obiekt, a jego ambicją było przywrócenia Elektrze jej słynnego oblicza. Częścią renowacji była również współpraca z Galerią Sztuk Pięknych w Ostrawie, która ozdobiła kawiarnię obrazami wybitnych artystów regionalnych. Dzięki temu Elektra stała się nie tylko kawiarnią, ale i ważnym ośrodkiem kulturalnym.
Co ciekawe, w 1990 roku zarządca obiektu Vilém Křístek odkrył w kawiarni zakurzone socjalistyczne żyrandole, które były zniszczone i prawie zapomniane. Uratował je i zmodyfikował na potrzeby swojej restauracji Alvi w Ostrawie – Přívoz, gdzie można je zobaczyć do dziś dnia.
PYTANIA I ODPOWIEDZI
Skąd do Ostrawy przywozi się kawę?
Po 1989 roku rynek kawy się otworzył i kawiarnie mogły eksperymentować z różnymi jej rodzajami. Import odbywa się indywidualnie, często za pośrednictwem wyspecjalizowanych zakładów. Kawa przyjeżdża do Ostrawy z całego świata, ale najwięcej pochodzi z Kolumbii, Brazylii, Peru , Etiopii oraz innych krajów afrykańskich.
Kto odwiedza ostrawskie kawiarnie i jaki jest powód ich popularności?
Do kawiarni przychodzą ludzie różnych pokoleń – od studentów i młodych absolwentów uniwersytetów po młodych rodziców i starszych gości z dziećmi. Oprócz kawy, przyciąga ich przede wszystkim atmosfera – przestrzeń do nauki, pracy, spotkań, czytania czy po prostu spokojnego przebywania „wśród ludzi”. Coraz większą popularnością cieszą się także kawiarnie połączone z księgarniami, galeriami i ośrodkami społecznymi.
W jaki sposób przygotowuje się kawę w ostrawskich kawiarniach?
Dzisiejsze kawiarnie oferują wiele sposobów przygotowywania kawy – od espresso, cappuccino i flat white, przez kawę filtrowaną, po kawę cold brew lub kawę nitro. Przywiązują dużą wagę do jakości składników, pochodzenia kawy i precyzyjnego przygotowania. Wiele z nich współpracuje z lokalnymi palarniami kawy lub importuje wyselekcjonowane gatunki kawy bezpośrednio od plantatorów. Równie ważne są kompetencje personelu, który nie tylko przygotowuje kawę, ale także doradza w wyborze i prezentuje ofertę. Oprócz stylowych kawiarni, na rynku kawiarnianym znajdują się również zwykłe lokale i popularne sieciówki. Są one atrakcyjne dla szerszej publiczności i pokazują, że współczesna kultura picia kawy jest naprawdę zróżnicowana i dostępna dla wszystkich pokoleń i warstw społecznych.
Jakie zaskakujące elementy można było (i nadal można) znaleźć w ostrawskich kawiarniach?
W Morawskiej Ostrawie znajduje się kawiarnia Čauky Mňauky, w której roi się od kotów. Inna kawiarnia stylizowana jest na lokal z Harrym Potterem. Kawiarnia Lajka žije łączy w sobie atmosferę sklepu z używanymi rzeczami i kawiarni. Najstarszym i najbardziej dochodowym projektem jest Minikino Kavárna, które łączy w sobie kawiarnię, bar i kino, w którym wyświetlane są mniej znane filmy. Café Daniel, mieszczące się w mieszkaniu czynszowej kamienicy, nawiązuje do tradycji kawiarni i codziennej prasy.
Oś czasu
• 1990 – powstanie kawiarni Minikino Kavárna (połączenie baru i kina alternatywnego)
• 1992 – Kawiarnia Palace przekształcona w bank
• 1997 – zamknięcie kawiarni Fénix
• 2001 – zamknięcie kawiarni Elektra
• 2014 – otwarcie kawiarni Elektra po przebudowie
Zabawne fakty o kawie: Czy wiedzieli Państwo, że...
• Największym producentem kawy jest Brazylia, która produkuje około 3 milionów ton rocznie.
• Kawa jest drugim po ropie naftowej najczęściej handlowanym towarem na świecie
• Czesi wypijają ponad 5,8 miliarda filiżanek kawy rocznie
• Drzewko kawy żyje 50 lat. Zaczyna jednak owocować dopiero po 3–4 latach od posadzenia, a owoce (jagody kawy) pojawiają się zazwyczaj po 20–25 latach.
• Fusy po kawie nie są odpadem – są skarbem dla ogrodu! Zawierają pozostałości kofeiny i cenne minerały, takie jak magnez, potas, azot, fosfor i miedź. Świetnie sprawdzają się jako naturalny nawóz, a dodatkowo odstraszają ślimaki, mrówki i chrząszcze.
• Niektóre z najdroższych kaw na świecie powstają dzięki zwierzętom. Kawa cywetowa nabiera subtelnego, czekoladowo-ziemistego smaku po przejściu ziaren przez przewód pokarmowy cywety. Podobnie ekskluzywna jest kawa słoniowa z Tajlandii – ziarna przetwarzane przez słonia mają delikatny smak, z nutami czekolady i owoców tropikalnych.
• W Morawskiej Ostrawie działa dziś około 52 kawiarni z łącznie 920 miejscami siedzącymi. Co ciekawe, w okresie międzywojennym było ich zaledwie 18, ale oferowały łącznie 9500 miejsc siedzących - były to więc wówczas naprawdę duże sale kawiarniane.
• W kawiarniach Morawskiej Ostrawy wypija się średnio 1205 kg kawy na miesiąc.
Akce: Otevřít verzi pro tisk